صندوق درآمد ثابت یکی از ابزارهای سرمایه‌گذاری است که عمده دارایی آن در اوراق کم‌ریسک مثل اوراق دولتی و سپرده‌های بانکی قرار دارد. در این مقاله قرار است به‌صورت جامع بررسی کنیم که صندوق درآمد ثابت چیست، چه انواعی دارد، معیارهای انتخاب بهترین صندوق با سود بالا کدام‌اند، معافیت‌های مالیاتی آن چگونه عمل می‌کند، و سود این صندوق‌ها به چه روش‌هایی محاسبه می‌شود. همچنین به معرفی برخی صندوق‌های فعال در ایران و نکات مهمی که سرمایه‌گذاران باید در شرایط اقتصادی امروز به آن توجه کنند خواهیم پرداخت.
صندوق درآمد ثابت یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری است که بخش عمده دارایی‌های آن در اوراق بهادار با درآمد ثابت مانند اوراق مشارکت دولتی، اسناد خزانه اسلامی، اوراق‌قرضه شرکتی و سپرده‌های بانکی سرمایه‌گذاری می‌شود. ویژگی اصلی این صندوق‌ها ارائه سودی باثبات با سطح ریسک پایین است. به همین دلیل، برای افرادی که قصد حفظ ارزش دارایی خود را دارند اما تمایلی به پذیرش نوسانات شدید بازار سهام ندارند، گزینه‌ای مناسب به شمار می‌روند.
به طور معمول، ۷۰ تا ۹۰ درصد دارایی صندوق‌های درآمد ثابت در اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌شود و بخش اندکی از پرتفوی می‌تواند به سهام یا سایر ابزارهای مالی کم‌ریسک اختصاص یابد؛ بنابراین می‌توان گفت این صندوق‌ها مسیری امن برای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم هستند که امکان دستیابی به سودی تقریباً ثابت را بدون مواجهه با ریسک‌های سنگین بازار فراهم می‌کنند.
یک صندوق درآمد ثابت مطلوب باید معیارهای زیر را داشته باشد:
صندوق‌های درآمد ثابت به‌طورکلی از چند منظر دسته‌بندی می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر است:
1. بر اساس ترکیب دارایی‌ها
2. بر اساس نوع معامله
3. بر اساس تقسیم سود
4. بر اساس سابقه و نوع مدیریت
این دسته‌بندی‌ها به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا بر اساس نیازها و سطح ریسک‌پذیری خود صندوق مناسب را انتخاب کنند.
صندوق‌های درآمد ثابت در ایران به‌طورکلی از پرداخت مالیات بر درآمد معاف هستند. طبق قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی (تبصره ۱ ماده ۷) و قانون مالیات‌های مستقیم (ماده ۱۴۳ مکرر)، تمامی درآمدهای حاصل از فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری، از جمله سود سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار، درآمدهای ناشی از خریدوفروش اوراق و درآمدهای مرتبط با صدور یا ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری، از مالیات بر درآمد و مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند.
این معافیت مالیاتی شامل افراد حقیقی و حقوقی می‌شود و باعث شده این صندوق‌ها برای سرمایه‌گذاران جذاب‌تر باشند، زیرا سود حاصل از سرمایه‌گذاری در صندوق درآمد ثابت بدون کسر مالیات به سرمایه‌گذاران تعلق می‌گیرد. علت این معافیت، سیاست‌های حمایتی دولت برای تشویق سرمایه‌گذاری غیرمستقیم و هدایت نقدینگی به بازار سرمایه است. همچنین سود سپرده‌های بانکی که صندوق‌ها در آن‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند نیز مشمول مالیات نمی‌شود. این معافیت‌ها باعث شده صندوق‌های درآمد ثابت به گزینه‌ای مطمئن، کم‌ریسک و دارای بازدهی مطلوب تبدیل شوند.
سود صندوق درآمد ثابت به دو روش اصلی محاسبه می‌شود:
سود نقدی: صندوق در دوره‌های مشخص (مثلاً ماهانه یا سه‌ماهه) به‌ازای هر واحد سرمایه‌گذاری شده، مبلغی به‌عنوان سود نقدی پرداخت می‌کند. برای محاسبه، تعداد واحدهای سرمایه‌گذاری شده را در سود نقدی هر واحد ضرب می‌کنند.
مثال: اگر ۲۰۰۰ واحد دارید و سود نقدی هر واحد ۲۵۰۰ تومان باشد، سود شما ۵ میلیون تومان خواهد بود.
تغییر قیمت واحدها (افزایش یا کاهش NAV): اگر صندوق سود نقدی پرداخت نکند، سود سرمایه‌گذار از افزایش قیمت واحدهای صندوق محاسبه می‌شود. مثلاً اگر قیمت خرید هر واحد ۱۳۰ هزار تومان و قیمت فروش ۱۴۵ هزار تومان باشد، سود به‌دست‌آمده برابر با تفاوت قیمت ضربدر تعداد واحدها است.
همچنین سود روزشمار صندوق درآمد ثابت نیز معمولاً استفاده می‌شود که به این صورت محاسبه می‌شود:
برای مثال، ۱۰۰ میلیون تومان سرمایه‌گذاری با نرخ سود ۳۶ درصد برای ۳۱ روز به این شکل محاسبه می‌شود:
سود مرکب نیز زمانی محاسبه می‌شود که سودهای دوره‌های قبل برداشت نشده و به اصل سرمایه اضافه شوند؛ بدین ترتیب بازدهی به‌صورت تصاعدی افزایش می‌یابد.
در نهایت، بازده سالانه‌شده معیاری است که بازدهی روزانه یا ماهانه را به‌صورت سالیانه نمایش می‌دهد تا امکان مقایسه صندوق‌ها فراهم شود.
دو روش سود نقدی و افزایش NAV می‌توانند به‌صورت ترکیبی در صندوق‌های مختلف اجرا شوند و بسته به نوع صندوق ممکن است یکی از این روش‌ها یا هر دو اعمال گردد.
برخی صندوق‌های شناخته‌شده در ایران عبارت‌اند از:
این صندوق‌ها معمولاً بازدهی بیشتری نسبت به سپرده بانکی دارند و درعین‌حال با ریسک پایین، امنیت سرمایه‌گذاری را تضمین می‌کنند. انتخاب بین آن‌ها باید باتوجه‌به نیاز نقدشوندگی، افق سرمایه‌گذاری و میزان ریسک‌پذیری انجام شود.
صندوق‌های درآمد ثابت گزینه‌ای مناسب برای پارک پول در کوتاه‌مدت محسوب می‌شوند، اما باید به واقعیت‌های اقتصادی توجه داشت. زمانی که نرخ بازدهی صندوق‌های درآمد ثابت حدود ۳۳ درصد باشد، درحالی‌که نرخ تورم طبق آخرین گزارش‌ها در تیرماه ۱۴۰۴ حدود ۴۱ درصد اعلام شده است، سرمایه‌گذار عملاً با زیان اقتصادی مواجه می‌شود. در چنین شرایطی، کسانی که صندوق درآمد ثابت را به‌عنوان یک منبع پایدار درآمد در نظر می‌گیرند باید بدانند که در بلندمدت نه‌تنها قدرت خرید خود را از دست خواهند داد، بلکه مبالغ ماهانه دریافتی نیز دیگر پاسخگوی نیازهایشان نخواهد بود.
راهکار منطقی این است که بخشی از سرمایه‌ای که در کوتاه‌مدت به آن نیاز دارید را در صندوق درآمد ثابت نگه دارید و بخش دیگر را به دارایی‌های پوشش‌دهنده تورم، مانند طلا، اختصاص دهید. سرمایه‌گذاری در طلا به‌صورت نوسان‌گیری کوتاه‌مدت توصیه نمی‌شود؛ بلکه بهتر است با رشد قیمت‌ها، بخشی از سود ذخیره شود و در زمان‌های اصلاح قیمت، مجدداً خرید انجام گیرد. تجربه نشان داده است که طلا معمولاً یک تا دو بار در سال چنین فرصت‌هایی را ایجاد می‌کند. شرکت‌کنندگان در دوره آموزشی «مسیر ثروت‌ساز» این استراتژی‌ها را به طور جامع آموزش می‌بینند و از راهنمایی‌های کاربردی در کانال اختصاصی دوره بهره‌مند می‌شوند.
از منظر قانونی، صندوق‌های درآمد ثابت معاف از مالیات هستند و سود دریافتی مشمول مالیات نمی‌شود. بااین‌حال، در شرایط کنونی که عدم اطمینان اقتصادی و ریسک‌های سیستماتیک افزایش یافته است، داشتن نقدینگی به‌خودی‌خود نوعی مزیت و قدرت محسوب می‌شود. به‌ویژه در مواقعی که نیاز به تبدیل سریع سرمایه به دارایی‌های فیزیکی (مانند ملک یا طلا) وجود دارد، نقدینگی موجود در صندوق‌های درآمد ثابت می‌تواند نقش کلیدی ایفا کند.
همچنین باید به شرایط سیاسی و اقتصادی توجه داشت. در صورت انتشار اخبار مثبت درباره توافقات هسته‌ای، افرادی که نقدینگی یا سهام در اختیار دارند بیشترین منفعت را خواهند برد، درحالی‌که دارندگان طلا و ارز ممکن است با فشار کاهشی مواجه شوند. ازاین‌رو، تنوع‌بخشی در سرمایه‌گذاری بهترین استراتژی برای مدیریت ریسک است.
در شرایط فعلی و باتوجه‌به ارزندگی سهام بسیاری از شرکت‌ها، توصیه می‌شود بخشی از منابع صندوق‌های درآمد ثابت به سهام شرکت‌های بنیادی و سود نقدی‌محور با نسبت قیمت به درآمد (P/E) پایین، در حدود ۳ تا ۴، اختصاص یابد. این اقدام می‌تواند علاوه بر افزایش بازدهی صندوق‌های درآمد ثابت، رونق نسبی و کوتاه‌مدت در بازار بورس نیز ایجاد کند. به‌ویژه اینکه صندوق‌های درآمد ثابت و سایر نهادهای حقوقی امکان خرید اوراق تبعی با نرخ‌های تضمینی ۴۰ تا ۴۵ درصد را دارند که به‌عنوان یک فرصت سرمایه‌گذاری جذاب مطرح است. این رویکرد نه‌تنها حضور صندوق‌های درآمد ثابت در بورس را تقویت می‌کند بلکه به سرمایه‌گذاران حقیقی نیز این سیگنال را می‌دهد که تمام دارایی خود را صرفاً در صندوق درآمد ثابت نگه ندارند و بخشی را به سهام اختصاص دهند.
البته باید همواره به یاد داشت که ورود به بازار سهام نیازمند تخصص، دانش تحلیلی و مهارت سرمایه‌گذاری است؛ بنابراین افرادی که فاقد این مهارت‌ها هستند بهتر است از آموزش‌های معتبر و مشاوره‌های تخصصی بهره‌مند شوند.
نویسنده: دکتر بردیا خسروانی
نظرات
