مفاهیم پایه بورس ایران

اصطلاح

معادل انگلیسی

تعریف

بورس اوراق بهادار تهران

Tehran Securities Exchange (TSE)

بازار اصلی سهام شرکت‌ها.

فرابورس ایران

Iran Fara Bourse (IFB)

بازاری برای شرکت‌های کوچک‌تر یا تازه‌وارد.

بورس کالا

Iran Mercantile Exchange

بازاری برای کالاهای فیزیکی مثل طلا، فولاد، زعفران و نفت.

بورس انرژی

Iran Energy Exchange

بازار مخصوص معاملات برق، گاز، فرآورده‌های نفتی و انرژی.

سازمان بورس و اوراق بهادار

Securities & Exchange Organization

نهاد ناظر بر کل بازار سرمایه ایران.

کد بورسی

Investor ID

شناسه منحصربه‌فرد هر سرمایه‌گذار در بازار سرمایه.

کارگزاری

Broker

شرکتی که به‌عنوان واسطه بین سرمایه‌گذاران و بورس، خریدوفروش اوراق بهادار را انجام می‌دهد و خدمات مرتبط ارائه می‌کند.

سجام (سامانه جامع اطلاعات مشتریان)

-

سامانه‌ای که اطلاعات هویتی، مالی و سرمایه‌گذاری مشتریان بازار سرمایه را به‌صورت یکپارچه جمع‌آوری و مدیریت می‌کند.

کدال

Codal (Comprehensive Database of All Listed Companies)

سامانه جامع اطلاع‌رسانی ناشران بورس که شرکت‌ها موظف‌اند اطلاعات مالی، گزارش‌ها و افشای اطلاعات خود را در آن منتشر کنند.

نماد بورسی

Stock Ticker Symbol

شناسه کوتاه شرکت‌ها در تابلوی معاملات (مثلاً «فولاد»، «خودرو»).

تابلوی معاملات

Trading board/ Market screen

صفحه اطلاعات قیمت، حجم، تقاضا و عرضه هر نماد.

تابلوخوانی

Market Tape Analysis

به تحلیل اطلاعات و داده‌های نمایش داده شده در تابلو معاملات بورس برای تصمیم‌گیری در خریدوفروش سهام گفته می‌شود.

ساختار بازار و تابلوها

بازار اول (تابلوی اصلی)

Main Market (Primary Board)

بازار اصلی شرکت‌های بزرگ و با نقدشوندگی بالا.

بازار دوم

Second Market (Secondary Board)

بازاری که شرکت‌های کوچک‌تر یا با شرایط پذیرش ساده‌تر نسبت به بازار اول در آن معامله می‌شوند.

تابلوی زرد، نارنجی، قرمز (فرابورس)

Yellow / Orange / Red Market

به سطوح مختلف ریسک و شفافیت شرکت‌ها در بازار پایه فرابورس ایران اشاره دارند.

بازار پایه

Base Market

بازاری که شرکت‌های غیر برتر، با شرایط پذیرش ساده‌تر یا تعلیق‌شده از تابلوهای اصلی در آن معامله می‌شوند.

نمادهای متوقف‌شده

Suspended Symbols (Trading Halted Stocks)

سهم‌هایی که به طور موقت از معامله خارج می‌شوند.

نماد بازگشایی‌شده

Reopened Symbol

نمادی که پس از توقف، دوباره به جریان معاملات بازمی‌گردد.

دامنه نوسان

Price Limit

محدوده مجاز تغییرات قیمت یک سهم در طول یک روز معاملاتی (مثلاً %۶±).

حجم مبنا

Base Volume

حداقل تعداد سهامی که باید در یک روز معاملاتی معامله شود تا تغییرات قیمت آن سهم در محاسبه قیمت پایانی لحاظ گردد.

صف خرید / صف فروش

Buy Order Queue / Sell Order Queue

به وضعیتی گفته می‌شوند که سفارش‌های خرید یا فروش یک سهم به حدی زیاد هستند که بلافاصله معامله نمی‌شوند و در صف باقی می‌مانند.

قیمت پایانی

Closing Price

قیمت مرجع یک سهم پس از اتمام معاملات روزانه.

قیمت آخرین معامله

Last Traded Price (LTP)

آخرین قیمتی که سهم در آن روز معامله شده.

میانگین حجم ماه

Monthly Average Volume

میانگین تعداد سهامی گفته می‌شود که در طول یک ماه معاملاتی معامله شده است.

میانگین حجم معاملات

Average Trading Volume

میانگین تعداد سهامی که در یک بازه زمانی مشخص معامله می‌شوند.

شاخص کل بورس

Overall Stock Index

معیار کلی وضعیت و بازدهی بازار بورس اوراق بهادار کشور است که تغییرات قیمت و سود سهام شرکت‌های حاضر در بورس را نشان می‌دهد.

میانگین وزنی قیمت

Volume-Weighted Average Price (VWAP)

قیمتی که با درنظرگرفتن حجم معاملات هر معامله محاسبه می‌شود و نشان‌دهنده قیمت واقعی و اثرگذار بازار است.

شاخص هم‌وزن

Equal-Weighted Index

شاخصی که در آن تأثیر شرکت‌ها بر شاخص، فارغ از اندازه یا ارزش بازارشان، یکسان در نظر گرفته می‌شود.

فیلترنویسی

Stock Screening

نوشتن قوانین یا دستورات مشخص برای جداکردن و شناسایی نمادهای بورسی بر اساس معیارهای خاص در تابلو معاملات.

انواع اوراق و ابزارهای بازار

سهام عادی

Common Shares / Common Stock

به‌نوعی از سهام گفته می‌شود که مالکیت شرکت را نمایندگی می‌کند و دارنده آن حق رأی در مجامع و دریافت سود را دارد، اما نسبت به سهام ممتاز اولویت کمتری دارد.

سهام ممتاز

Preferred Shares / Preferred Stock

به‌نوعی از سهام گفته می‌شود که دارای اولویت در دریافت سود یا دارایی‌های شرکت نسبت به سهام عادی است و ممکن است حقوق خاص دیگری هم داشته باشد.

اوراق مشارکت

Participation Bonds

نوعی ابزار بدهی که شرکت یا دولت برای تأمین مالی منتشر می‌کند و دارنده آن در سود پروژه یا بهره مشخصی شریک می‌شود، بدون اینکه مالک شرکت شود.

صندوق سرمایه‌گذاری مشترک

Mutual Fund

صندوقی که سرمایه‌های افراد را جمع‌آوری کرده و در دارایی‌های مختلف مثل سهام، اوراق بهادار یا بازار پول سرمایه‌گذاری می‌کند.

صندوق درآمد ثابت

Fixed Income Fund

صندوق که بیشتر منابع خود را در اوراق بهادار با بازده مشخص و پایدار مانند اوراق‌قرضه یا سپرده‌های بانکی سرمایه‌گذاری می‌کند و ریسک پایینی دارد.

صندوق قابل‌معامله

Exchange-Traded Fund (ETF)

صندوقی که واحدهای آن مانند سهام در بورس معامله می‌شوند و قابلیت خریدوفروش روزانه دارند.

صندوق شاخصی

Index Fund (Passive Fund)

صندوقی که بازده خود را مطابق با یک شاخص مشخص بازار (مثل شاخص کل بورس) دنبال می‌کند و مدیریت آن غیرفعال است.

صندوق طلا

Gold Fund

صندوق سرمایه‌گذاری که دارایی اصلی آن شامل طلا یا ابزارهای مالی مرتبط با طلا است.

اوراق اختیار معامله

Options

به ابزارهای مشتقه‌ای گفته می‌شود که به دارنده آن حق خرید یا فروش دارایی پایه (مثل سهام) را با قیمت مشخص تا / در تاریخ معین می‌دهد.

اوراق آتی

Futures Contracts

به ابزارهای مشتقه‌ای گفته می‌شود که دارنده آن موظف است دارایی پایه (مثل سهام، کالا یا ارز) را در تاریخ معین در آینده با قیمت مشخص معامله کند.

گواهی سپرده کالایی

Commodity Deposit Certificate

به ابزاری مالی گفته می‌شود که نمایانگر مالکیت کالاهای فیزیکی است و قابلیت خریدوفروش در بورس کالا را دارد.

مفاهیم مربوط به سهام و ارزش‌گذاری

ارزش اسمی سهم

Par Value (Face Value) of a Share

به قیمتی گفته می‌شود که یک سهم در زمان تأسیس شرکت برای آن تعیین شده و در اساس‌نامه ثبت شده است (معمولاً ۱۰۰۰ ریال)

ارزش بازار

Market Capitalization (Market Cap)

به ارزش کل سهام یک شرکت در بازار بر اساس قیمت جاری سهام آن گفته می‌شود.

ارزش ذاتی

Intrinsic Value

به ارزشی گفته می‌شود که یک سهم بر اساس تحلیل بنیادی، جریان‌های نقدی، دارایی‌ها و سایر عوامل اقتصادی واقعی دارد، نه قیمت بازار آن.

سود هر سهم

Earnings Per Share (EPS)

به میزان سود خالصی گفته می‌شود که به‌ازای هر سهم شرکت محاسبه می‌گردد.

سود تقسیمی هر سهم

Dividend Per Share (DPS)

به مبلغی گفته می‌شود که شرکت به‌ازای هر سهم به سهام‌داران خود به‌صورت نقدی یا سهام جدید پرداخت می‌کند.

نسبت قیمت به سود

Price-to-Earnings Ratio (P/E Ratio)

شاخص ارزیابی گران یا ارزان‌بودن سهم، بر اساس سوددهی شرکت.

نسبت قیمت به ارزش دفتری هر سهم

Price-to-Book Ratio (P/B Ratio)

معیاری برای ارزیابی ارزش‌گذاری سهم نسبت به دارایی‌های آن.

نسبت قیمت به سود تقسیمی هر سهم

Price-to-Dividend Ratio (P/D Ratio)

معیاری برای ارزیابی بازده نقدی سهام نسبت به قیمت بازار

نسبت قیمت سهم به فروش یا درآمد هر سهم

Price-to-Sales Ratio (P/S Ratio)

معیاری برای ارزیابی ارزش‌گذاری سهم نسبت به درآمد شرکت

بازده حقوق صاحبان سهام

Return on Equity (ROE)

نسبت سود خالص شرکت به میانگین حقوق مالکانه سهام‌داران که معیاری برای اندازه‌گیری بازده سرمایه‌گذاری سهام‌داران است.

بازده دارایی‌ها

Return on Assets (ROA)

نسبت سود خالص شرکت به مجموع دارایی‌های آن که معیاری برای اندازه‌گیری کارایی شرکت در استفاده از دارایی‌ها برای تولید سود است.

ارزش خالص دارایی‌ها

Net Asset Value (NAV)

به میزان کل دارایی‌های شرکت منهای کل بدهی‌ها گفته می‌شود و معیاری برای ارزش واقعی شرکت بر اساس دارایی‌هایش است.

حاشیه سود

Profit Margin

نسبت سود خالص یا سود عملیاتی شرکت به درآمدهای آن گفته می‌شود که نشان‌دهنده میزان کارایی شرکت در تولید سود از فروش است.

گردش مالی

Financial Turnover

مجموع فعالیت‌های مالی یک شرکت یا بازار در یک دوره مشخص، شامل خرید، فروش، درآمد و هزینه‌ها.

افزایش سرمایه

Capital Increase

افزایش تعداد سهام شرکت برای جذب منابع مالی.

·         از محل سود انباشته

·         From retained earnings

·         افزایش سرمایه شرکت با استفاده از سودهای انباشته و بدون دریافت وجه نقد از سهام‌داران

·         از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها

·         From asset revaluation

·         افزایش سرمایه شرکت با استفاده از مازاد ارزش دارایی‌ها نسبت به ارزش دفتری آ‌ن‌ها

·         از محل آورده نقدی

·         Cash contributions

·         افزایش سرمایه شرکت با دریافت وجه نقد از سهام‌داران جدید یا فعلی

·         از محل صرف سهام

·         Share premium

·         افزایش سرمایه شرکت با استفاده از مازاد مبلغ پرداخت‌شده توسط سهام‌داران بیش از ارزش اسمی سهام

حق‌تقدم خرید سهام

Preemptive Rights

حق سهام‌داران فعلی برای خرید سهام جدید شرکت قبل از عرضه به عموم.

مجمع عمومی عادی سالیانه

Annual General Meeting (AGM)

به جلسه‌ای گفته می‌شود که هر سال توسط سهام‌داران یک شرکت برگزار شده و موضوعاتی مانند تصویب صورت‌های مالی، تقسیم سود و انتخاب اعضای هیئت‌مدیره در آن بررسی می‌شود.

مجمع فوق‌العاده

Extraordinary General Meeting (EGM)

به جلسه‌ای گفته می‌شود که در مواقع خاص و غیرمعمول برگزار شده و تصمیمات مهمی مثل افزایش سرمایه، تغییر اساس‌نامه یا انحلال شرکت در آن اتخاذ می‌شود.

تحلیل بنیادی (فاندامنتال)

صورت‌های مالی

Financial Statements

به گزارش‌های رسمی و ساختاریافته‌ای گفته می‌شود که وضعیت مالی، عملکرد و جریان‌های نقدی یک شرکت را نشان می‌دهند.

·         صورت‌وضعیت مالی

·         Balance Sheet (Statement of Financial Position)

·         گزارشی که دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق مالکانه یک شرکت را در یک تاریخ مشخص نشان می‌دهد.

·         صورت سود و زیان

·         Profit and Loss Statement

·         گزارشی که عملکرد مالی یک شرکت در یک دوره مشخص را نشان می‌دهد و شامل درآمدها، هزینه‌ها و سود یا زیان خالص است.

·         صورت جریان وجوه نقد

·         Cash Flow Statement

·         گزارشی که ورود و خروج نقدینگی شرکت در یک دوره مشخص را نشان می‌دهد و منابع و مصارف نقدی را تفکیک می‌کند.

·         صورت تغییرات در حقوق مالکانه

·         Statement of Changes in Equity

·         گزارشی که تغییرات در سرمایه، سود انباشته، اندوخته‌ها و سایر اقلام حقوق صاحبان سهام یک شرکت را در یک دوره مشخص نشان می‌دهد.

نرخ بهره بین‌بانکی

Interbank Rate

نرخ بهره‌ای که بانک‌ها برای وام‌دهی کوتاه‌مدت (معمولاً شبانه) به یکدیگر در بازار بین‌بانکی پرداخت می‌کنند.

تحلیل کلان

Macro Analysis

تحلیل عوامل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در سطح کلان کشور یا جهان که بر بازارها و صنایع تأثیر می‌گذارند.

تحلیل صنعت

Industry Analysis

بررسی وضعیت، روندها، رقبا و عوامل مؤثر بر یک صنعت خاص برای ارزیابی فرصت‌ها و ریسک‌ها.

تحلیل شرکت

Company Analysis

بررسی جامع وضعیت مالی، عملیاتی و عملکرد یک شرکت مشخص برای ارزیابی ارزش، ریسک و فرصت‌های سرمایه‌گذاری.

سال مالی شرکت

Fiscal Year (FY)

دوره ۱۲ ماهه‌ای که شرکت برای تهیه و گزارش صورت‌های مالی خود استفاده می‌کند و ممکن است با سال تقویمی یکسان نباشد.

حسابرسی

Financial Audit

فرایند بررسی مستقل و نظام‌مند صورت‌های مالی، اسناد و عملکرد شرکت‌ها برای اطمینان از صحت، شفافیت و انطباق با استانداردهای مالی و قانونی.

مفاهیم معاملاتی و رفتاری

پول هوشمند

Smart Money

به سرمایه‌گذاری‌هایی گفته می‌شود که توسط سرمایه‌گذاران حرفه‌ای یا نهادی انجام می‌شود.

حقوقی‌ها

Institutional Investors

شرکت‌ها یا نهادهای حقوقی که به‌عنوان سرمایه‌گذار در بازار سهام فعالیت می‌کنند.

حقیقی‌ها

Retail Investors

افرادی که به‌صورت شخصی و با سرمایه شخصی در بازار سهام سرمایه‌گذاری می‌کنند.

کف‌سازی

Price Floor Support

ایجاد حمایت مصنوعی یا طبیعی برای قیمت سهم در یک سطح مشخص، برای جلوگیری از افت بیشتر قیمت و تثبیت آن که معمولاً توسط سهام‌داران عمده یا حقوقی‌ها انجام می‌شود

مقاومت‌سازی

Price Resistance Formation

ایجاد یا تثبیت یک سطح قیمتی که عبور از آن برای سهم دشوار است و معمولاً توسط عرضه زیاد یا اقدامات حقوقی‌ها انجام می‌شود.

سبد سهام

Portfolio

مجموعه‌ای از سهام مختلف که یک سرمایه‌گذار خریداری کرده است.

میانگین خرید / میانگین فروش

Average Purchase Price / Average Selling Price

به قیمتی گفته می‌شوند که بر اساس مجموع خریدها یا فروش‌ها و تعداد سهام معامله شده محاسبه می‌گردد و معیار عملکرد سرمایه‌گذار است.

اصلاح قیمت

Price Correction

به کاهش موقت قیمت سهم یا بازار پس از رشد شدید و بازگشت به سطح حمایتی گفته می‌شود.

اصلاح زمانی

Time Correction

به توقف یا کندشدن حرکت قیمت در طول زمان قبل از ادامه روند اصلی گفته می‌شود.

نقدشوندگی

Liquidity

توانایی یک دارایی یا بازار برای تبدیل سریع دارایی‌ها به پول نقد بدون ازدست‌دادن ارزش آن.

رفتار توده‌وار

Herd Behavior

رفتار گروهی سرمایه‌گذاران که بدون تحلیل فردی و تنها بر اساس حرکت جمع، شایعات یا هیجانات بازار اقدام به خرید یا فروش می‌کنند.

مفاهیم مدیریت سرمایه و روان‌شناسی معامله‌گر

جو بازار

Market Sentiment

وضعیت روانی و هیجانی حاکم بر بازار که بر تصمیمات سرمایه‌گذاران و روند قیمت‌ها تأثیر می‌گذارد.

ریسک به ریوارد

Risk-to-Reward Ratio

نسبت بین میزان ریسک یک معامله (احتمال زیان) و پاداش موردانتظار آن (سود احتمالی).

حد ضرر

Stop Loss

قیمتی که سرمایه‌گذار تعیین می‌کند تا در صورت افت قیمت سهم به آن سطح، معامله به‌صورت خودکار بسته شود و از زیان بیشتر جلوگیری کند.

حد سود

Take Profit

قیمتی که سرمایه‌گذار تعیین می‌کند تا در صورت رسیدن قیمت سهم یا دارایی به آن سطح، معامله به‌صورت خودکار بسته شود و سود تثبیت شود.

بازدهی

Return

نسبت سود یا زیان حاصل از سرمایه‌گذاری به میزان سرمایه‌گذاری شده در یک دوره زمانی مشخص.

فومو

FOMO (Fear of Missing Out)

ترس ازدست‌دادن فرصت سرمایه‌گذاری یا سود بالقوه که باعث می‌شود افراد بدون تحلیل کافی وارد بازار یا خرید دارایی شوند.

فاد

FUD (Fear of Uncenrtainty and Doubt)

ترس از عدم قطعیت و تردید که تصمیمات سرمایه‌گذار را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

شاخص ترس و طمع

Fear & Greed Index

معیاری که میزان هیجانات بازار، شامل ترس یا طمع سرمایه‌گذاران، را نشان می‌دهد و می‌تواند سیگنالی برای روند بازار باشد.

اصطلاحات عمومی بین معامله‌گران

سبزپوش شدن بازار

Market Turns Green

به حالتی گفته می‌شود که قیمت اغلب سهام افزایش یافته و شاخص‌ها مثبت شده‌اند، به‌طوری‌که نمودارها و تابلوها به رنگ سبز نمایش داده می‌شوند.

قرمزشدن بازار

Market Turns Red

به حالتی گفته می‌شود که قیمت اغلب سهام کاهش یافته و شاخص‌ها منفی شده‌اند، به‌طوری‌که نمودارها و تابلوها به رنگ قرمز نمایش داده می‌شوند.

سیگنال خرید/فروش

Buy/Sell Signal

به نشانه‌ها یا پیام‌هایی گفته می‌شود که تحلیل‌گران یا سیستم‌های معاملاتی ارائه می‌کنند و نشان می‌دهد زمان مناسب برای خرید یا فروش یک سهم یا دارایی رسیده است.

میانگین کم‌کردن

Averaging Down

به روشی گفته می‌شود که در آن سرمایه‌گذار هنگام افت قیمت سهام، مقدار بیشتری از آن را خریداری می‌کند تا میانگین قیمت خرید خود کاهش یابد.

نوسان‌گیری

Swing Trading

به فعالیتی گفته می‌شود که در آن سرمایه‌گذار با خریدوفروش کوتاه‌مدت سهام، از تغییرات قیمت سود می‌برد، بدون تمرکز بر ارزش بنیادی شرکت.

بازار گاوی

Bull Market

به بازاری گفته می‌شود که روند غالب آن صعودی است و قیمت‌ها به‌طورکلی افزایش می‌یابند.

بازار خرسی

Bear Market

به بازاری گفته می‌شود که روند غالب آن نزولی است و قیمت‌ها به‌طورکلی کاهش می‌یابند.

پولبک

Pullback

بازگشت موقت قیمت سهم یا دارایی به سطح قبلی پس از یک‌روند صعودی یا نزولی، قبل از ادامه روند اصلی.

سقف تاریخی

All-Time High

بالاترین قیمتی که یک سهم یا شاخص تاکنون در طول تاریخ معاملات خود ثبت کرده است.

بازیگر سهم

Stock Manipulator

شخص یا گروهی که با خریدوفروش عمده یک سهم، قصد هدایت قیمت آن به نفع خود را دارند و معمولاً بر روند بازار تأثیرگذارند.

کد به کد

Code-to-Code Transfer

انتقال سهام بین حساب‌های حقیقی و حقوقی یک شرکت یا گروه با هدف ایجاد سیگنال یا اثر روانی بر قیمت سهم.

پله‌ای خریدن / فروختن

Scaling In / Scaling Out

خرید یا فروش تدریجی سهام در چند مرحله و با مقادیر مشخص برای مدیریت ریسک و کاهش اثر تغییرات ناگهانی قیمت.

جمع‌کردن سهم

Accumulating Shares

خرید عمده یک سهم توسط سرمایه‌گذاران بزرگ یا حقوقی‌ها با هدف تثبیت یا هدایت قیمت در آینده.

خالی‌کردن سهم

Dumping Shares

فروش عمده یک سهم توسط سرمایه‌گذاران بزرگ یا حقوقی‌ها با هدف کاهش موقعیت یا هدایت قیمت به سمت پایین.

سیو سود

Profit Taking

اقدام سرمایه‌گذار برای فروش بخشی یا تمام سهم خود پس از رسیدن قیمت به سطح مطلوب، به‌منظور تثبیت سود به‌دست‌آمده.

نقطه سربه‌سر

Break-Even Point (BEP)

سطحی که در آن درآمدهای یک کسب‌وکار یا سرمایه‌گذاری برابر با هزینه‌ها می‌شوند و سود خالص صفر است، یعنی شرکت نه سود می‌کند و نه زیان.

هج کردن

Hedging

به استراتژی پوشش ریسک گفته می‌شود که هدف آن کاهش یا خنثی‌کردن اثر نوسانات قیمت دارایی‌ها بر پرتفوی یا سرمایه‌گذاری است.